Zware stormen in Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Ierland krijgen vanaf dit najaar een naam. De weerdiensten in deze landen hebben hier afspraken over gemaakt. Het gaat alleen om de stormen waarvoor het KNMI code oranje of code rood afgeeft. De weerdiensten volgen het voorbeeld van onder meer Duitsland, Spanje en Portugal. Stormen in Europa krijgen steeds vaker namen, terwijl het bijvoorbeeld in de Verenigde Staten al decennialang de gewoonte is. De namen op de lijst zijn Atiyah, Brendan, Ciara, Dennis, Ellen, Francis, Gerda, Hugh, Iris, Jan, Kitty, Liam, Maura, Noah, Olivia, Piet, Róisín, Samir, Tara, Vince en Willow. De letters Q, U, X, Y en Z worden niet gebruikt vanwege internationale afspraken voor stormnamen. Het Nederlands weerinstituut meldt dat de naam Jan verwijst naar weerman Jan Pelleboer en historisch geograaf Jan Buisman. Kitty is vernoemd naar Kittie Koperberg, een Joodse vrouw die in 1938 bij het KNMI in dienst kwam en tijdens de Tweede Wereldoorlog omkwam. (Nu.nl)
Tien jaar geleden was de grammaticale kennis van Nederlandse en Vlaamse eindexamenleerlingen uit het vwo en aso al net iets beneden peil, maar inmiddels is die nog verder afgenomen. Dat blijkt uit een onderzoek waarin leerlingen dezelfde test kregen voorgelegd als bij een onderzoek in 2008. De Nederlandse leerlingen scoorden in het onderzoek nog wat slechter dan de Vlaamse. Er werd in het onderzoek ook gekeken naar spelvaardigheid. Die bleek ook afgenomen, maar minder dramatisch dan de ontleedvaardigheid. De resultaten van het onderzoek zijn maatschappelijk belangrijk, nu de inhoud van het schoolvak Nederlands, in Nederland én in Vlaanderen, ter discussie staat. (Over taal)
Vorige week is Sarah overleden, een van de eerste chimpansees die met mensen leerde communiceren. Onderzoekers leerden haar een vorm van taal om een duidelijker beeld te krijgen van wat en hoe chimpansees denken. Sarah is bijna zestig jaar oud geworden. (New York Times)
De Nederlander Kristian Terlien heeft op de vorige week in Zuid-Korea gehouden internationale taalkunde-olympiade voor scholieren een van de 21 zilveren medailles gewonnen. Roman Shabanov en Walt Kraeger kregen een eervolle vermelding. De hoogste score werd behaald door de Canadees Ken Jiang; de teamwedstrijd werd gewonnen door Slovenië. (Ioling)
De Zweden hoeven niet te kiezen tussen han (hij) of hon (zij); ze kunnen terugvallen op hen, het genderneutrale voornaamwoord dat in 2015 wettelijke status kreeg. Helpt dat nou, zo’n taalhervorming? Ja, concluderen twee Amerikaanse wetenschappers (een vrouw en een man). Ze toonden aan dat taal(hervorming) wel degelijk effect kan hebben op seksegelijkheid en tolerantie jegens homo’s, lesbiennes en transgenders. Woordkeuze kan een samenleving veranderen. Lees verder bij Trouw.
In het negende seizoen van het tv-programma Het filosofisch kwintet staan 'misbruikte begrippen' centraal. Woorden waarmee marketeers, politici en bestuurders aan de haal zijn gegaan. Begrippen die werden beroofd van hun oorspronkelijke betekenis en die zo vaak en lang zijn gebruikt dat ze hun waarde of inhoud verloren. Te gast in deze serie zijn onder anderen Kim Putters, Andreas Kinneging, Tinneke Beeckman, Khalid Benhaddou, Casper Thomas, Stephan Sanders en Denker des Vaderlands Daan Roovers. De eerste uitzending is op 23 juni. Meer informatie hier.
Het Rijksmuseum en ING hebben een serie van zes 'Rembrandt Tutorials' gemaakt, waarin de schilder 'zelf' te horen is. Hoe dat kan? Amerikaanse wetenschappers hebben zijn stem gereconstrueerd, en het Instituut voor de Nederlandse Taal vertaalde de lessen in zeventiende-eeuws Nederlands.
Na zich eeuwenlang hevig verzet te hebben tegen vrouwelijke vormen van beroepsnamen (un écrivain - une écrivaine) in de Franse taal, is de Académie française eindelijk overstag gegaan: behalve (onder meer) le ministre en le professeur rekent het gremium (dat door veel Fransen als fossiel wordt ervaren) nu ook la ministre en la professeure goed. Nog in 2017 werd een voorstel pro vrouwelijke beroepsaanduidingen als “levensgevaarlijk” verworpen. (The Telegraph, de Standaard) De Académie française is een Frans raadgevend orgaan op het gebied van de Franse taal, waarin onder meer schrijvers en wetenschappers zitting hebben.
De Engelse les die sinds 2000 door steeds meer basisscholen vanaf groep 1 wordt aangeboden, heeft niet veel zin. In groep 7, waar alle leerlingen verplicht Engels krijgen, is het niveau van degenen die in groep 1 al met Engels begonnen zijn, niet significant beter dan dat van degenen die pas in groep 7 zijn begonnen. Dat blijkt uit onderzoek dat is uitgevoerd aan de Nijmeegse Radboud Universiteit. De vroege starters kennen niet meer woorden, en zijn ook niet beter in luisteren. Het goede nieuws is dat de lessen geen negatieve effecten op de Nederlandse taalontwikkeling. Het aantal lesuren Engels is te weinig om effect te hebben, aldus de onderzoekster, maar het kan zijn dat een andere didactische aanpak betere resulaten geeft. (Persbericht) De Leidse taalkundige Lisa Cheng zei een aantal weken geleden ongeveer hetzelfde. Haar onderzoeksrapportage komt later dit jaar beschikbaar. In de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen wordt momenteel gediscussieerd over een heel ander aspect van het vroege talenonderwijs. Daar is het plan geopperd om de lessen Engels te vervangen door lessen Pools, Turks of Russisch. (Het Laatste Nieuws)
Sommige politici praten ingewikkeld – in lange zinnen met moeilijke woorden – terwijl andere politici juist kort en helder spreken. Dit onderscheid is mede te verklaren op grond van de politieke ideologie die zij aanhangen, aldus een onderzoeksteam van de UvA. Dat analyseerde ruim 380.000 speeches van politici in verschillende Europese landen over de periode 1946-2017. Het blijkt dat politici die links zijn in hun culturele opvattingen – over onderwerpen als immigratie, EU, abortus en euthanasie – complexere taal gebruiken dan cultureel rechtse politici. Deze resultaten werden gevonden voor verschillende landen, voor verschillende speeches en bij verschillende soorten politici. Een mogelijke verklaring voor dit gegeven is dat politici hun taalgebruik afstemmen op de voorkeuren van hun kiezers. Korte en eenduidige zinnen zouden cultureel rechtse personen meer aanspreken, omdat zij meer behoefte hebben aan helderheid en dus stelligere statements. Samengestelde zinnen met meerdere bijzinnen bevatten vaak dubbelzinnigheden, wat deze zinnen aantrekkelijk zou maken voor cultureel linkse mensen, omdat zij toleranter staan tegenover statements die op verschillende manieren kunnen worden uitgelegd. (Persbericht) Overigens is er wel vaker onderzoek gedaan naar de verschillen in taalgebruik tussen links en rechts. De taalkundige George Lakoff wees er in 2003 al op dat de Amerikaanse (rechtse) liberalen veel beter waren in het framen van hun boodschap dan de (linksere) democraten. In mei 2018 schreef Jan Kuitenbrouwer in Onze Taal een column over het schelden bij links (saai) en rechts (kleurrijk).
De populairste kindernamen van 2018 waren Lucas en Julia. Maar liefst 797 ouders noemden hun pasgeborene Julia en 681 baby's kregen de naam Lucas. Dat heeft de Sociale Verzekeringsbank, die deze gegevens bijhoudt, dinsdag bekendgemaakt. Dat betekent dat er twee nieuwe 'topnamen' zijn. In 2017 waren de meestvoorkomende nieuwe namen voor baby's Emma en Noah. Emma staat dit jaar op de tweede plek (704 keer). De naam Julia, die nu bovenaan staat, behaalde in 2017 de vierde plek in de lijst. Lucas stond in 2017 op de tweede plek bij de jongensnamen. In 2016 stonden Daan en Anna bovenaan. In Amsterdam waren Olivier en Olivia de meest gegeven namen. Taalkundige Gerrit Bloothooft had vorig jaar een voorspelling gedaan over de populairste babynamen. Die is wel en niet uitgekomen.
Worden Nederlandse romans steeds simpeler van stijl, zoals wel wordt beweerd? Onderzoekers van de Universiteit Utrecht zochten het uit, en concludeerden dat het wel meevalt. Ze onderzochten zestig romans uit de periode 1955-2014. Hieruit bleek dat zinnen in romans gemiddeld iets korter werden, dat er iets minder deelzinnen naast elkaar verschenen, en dat ze iets minder bijvoeglijke naamwoorden gingen bevatten. Daarnaast was er een lichte groei van het aantal verwijzingen naar een persoon. Deze verschillen hebben echter nauwelijks invloed op de moeilijkheid van een tekst. Er werd ook gekeken naar de moeilijkheidsgraad van kranten. De taal daarin is sinds 1955 wél eenvoudiger geworden - maar is nog altijd moeilijker dan die in romans. Krantenteksten zijn minder concreet en herhalen in nieuwe paragrafen minder informatie uit de voorgaande tekst. De informatiedichtheid is in de krant dus groter. (Persbericht Universiteit Utrecht)
Iedereen drietalig - dat is het ideaalbeeld van de Europese Commissie, die dit dichterbij hoopt te brengen door te putten uit inzichten van het onderzoeksproject AThEME (Advancing the European Multilingual Experience). AThEME staat onder leiding van de Leidse taalkundige Lisa Cheng, die vooruitlopend op het afsluiten van haar onderzoek - het project wordt dit voorjaar afgesloten met de presentatie van vijf beleidsbrieven - wordt geïnterviewd. Ze zegt dat drie talen voor iedereen zeker haalbaar is, maar dat een van die talen ook best een streektaal mag zijn. In zijn beleidsbrief spoort AThEME de EU aan om regionale minderheidstalen te behouden en te promoten. Tot nu toe is het Europese meertaligheidsbeleid vooral gericht op het leren van standaardtalen, die in de ogen van de beleidsmakers een hogere status hebben - liever kennis van het Duits dan van het Fries. De voordelen van meertaligheid zijn evident - cognitief, economisch en maatschappelijk. Maar tenzij kinderen een tweede taal in de thuissituatie leren, aldus Cheng, heeft het weinig zin vroeg met het leren van een tweede taal te beginnen, en kan het zelfs een negatief effect hebben op hun taalontwikkeling. Het is beter als kinderen in groep 7 of 8 met het leren van een vreemde taal beginnen: dan zijn ze er klaar voor. (Universiteit Leiden)
Donald Trump staat bekend als de eerste president die tijdens zijn campagne optimaal gebruikmaakte van de mogelijkheden die Twitter hem bood. Wat men ook van hem vond, zijn twittervaardigheid dwong een zekere bewondering af. Maar sinds zijn verkiezing hebben zijn rake formuleringen plaatsgemaakt voor onsamenhangende en breedsprakige monologen. “Zijn twitterfeed zit verstopt door een opeenstapeling van tweets en onsamenhangende tirades; hij is als een man op een straathoek wiens geratel je niet kunt negeren, maar ook niet kunt volgen”, aldus een lang artikel op de nieuwssite Politico.com. Het enige waar nog wat genoegen aan te beleven is, aldus de auteur van het stuk, zijn de vormfouten (spelling en hoofdlettergebruik). Over de spelling in Trumps tweets staat dan weer een artikel in The Atlantic, van taalkundige John McWhorter, bekend om zijn analyses van Trumps taalgebruik. Hij verbaast zich erover dat noch Trump noch zijn staf de regelmatig voorkomende spelfouten corrigeert. ‘Sloppy spelling’ is voor hem in dit geval een teken van ‘sloppy thinking’ - en dat slordige denken ziet hij ook terug in de woordkeus van de president. In het januarinummer van Onze Taal staat een artikel over het taalgebruik van Donald Trump.