Wat betekent een bord voor je kop hebben en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Als je van iemand zegt dat hij een bord voor zijn kop heeft, bedoel je dat hij onbeschaamd zijn eigen gang gaat, zonder op de gevolgen te letten, en niet gevoelig is voor signalen van anderen. Deze uitdrukking komt al vanaf de zeventiende eeuw voor. De herkomst is helaas niet zeker.

Houten bordje

Mogelijk komt een bord voor je kop hebben van het gebruik om een onrustige stier een houten bordje voor zijn kop te hangen, zodat hij niet voor zich uit kon kijken. Op deze manier hield het beest zich rustig en was hij bijvoorbeeld gemakkelijker ergens heen te leiden. Het Gronings kent de uitdrukking hai het ’n bolbred veur. De bol is de stier en een bred is een plank.

Het is wel vreemd dat een bord voor je kop hebben juist betekent dat je tóch gewoon je gang gaat - dat lijkt niet goed te passen bij de stier die juist rustig werd door het plankje voor z’n kop.

Een berderen aanzicht

Volgens een andere verklaring is er mogelijk een verband tussen een bord voor je kop hebben en de oude uitdrukking een berderen aanzicht hebben (‘een stijf, uitgestreken gezicht opzetten, uit onbeschaamdheid’). Berderen betekent ‘van planken gemaakt’. In het Woordenboek der Nederlandsche Taal staat bij bord: “Hij heeft een bord voor het hoofd (...), gezegd van een onbeschaamd mensch, misschien omdat deze als verhard is in ’t kwaad en niet blozen kan; vergelijk berderen aanzicht, Frans front d’airain, Engels brazen face.” Misschien gaat een bord voor je kop hebben dus terug op de gedachte dat iemands gezicht een houten masker lijkt, waardoor hij zonder met anderen rekening te houden en uiterlijk onbewogen zijn eigen zin doet.