Wat betekent ‘Je moet een gegeven paard niet in de bek kijken’ en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Als iemand zegt ‘Je moet een gegeven paard niet in de bek kijken’, bedoelt diegene dat je niet zo kritisch moet zijn over iets wat je cadeau hebt gekregen. Je moet tevreden zijn dát je iets krijgt, want het gaat om het gebaar, en niet om de waarde of kwaliteit van het geschenk.

Deze uitdrukking verwijst naar de paardenhandel. Wie vroeger een paard kocht - en misschien gaat het nog wel zo - keek in de bek van het paard om de leeftijd van het dier te controleren. Aan de tanden van een paard kun je namelijk zien hoe oud het is. Zo kun je nagaan of de verkoper je niet beduvelt door te zeggen dat het paard jonger is dan het in werkelijkheid is. Als je een paard cadeau krijgt, is het niet sympathiek tegenover de gever om de tanden te bekijken. Je suggereert ermee dat iemand je een oude knol zou willen geven.

Dit spreekwoord kwam al in het Latijn voor. Onder anderen de kerkvader Hiëronymus (347-420 n.Chr.) gebruikte het: “Noli equi dentes inspicere donati” (‘Kijk een gegeven paard niet in de bek’). De uitdrukking is in veel Europese talen in gebruik.

Meer lezen?

• F.A. Stoett, Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925).
• Carolus Tuinman, De oorsprong en uitlegging van dagelyks gebruikte Nederduitsche spreekwoorden, opgeheldert tot grondig verstand der vaderlandsche moedertaal (1726).