Wat betekent over je eigen schaduw heen springen en waar komt deze uitdrukking vandaan?

Als je over je eigen schaduw heen springt, heb je een beslissing genomen waarbij je je niet liet leiden door eigenbelang of het belang van je organisatie of politieke partij, maar door een hoger belang. Politici die een akkoord sluiten en daarbij over hun schaduw heen springen, hebben daarbij bijvoorbeeld het landsbelang voor ogen, en niet het belang van hun politieke partij. Het is zelfs mogelijk dat ze op punten die hun partij zeer belangrijk vindt, water bij de wijn moeten doen. Dat gaat dan misschien met tegenzin – en ongetwijfeld ook met angst voor een ‘afrekening’ bij de eerstkomende verkiezingen – maar de overtuiging dat het akkoord er móét komen omdat het anders verkeerd gaat met het land, geeft de doorslag. Over je schaduw heen springen krijgt in de spreekwoordenboeken de betekenissen ‘iets beter doen dan verwacht werd’ en ‘iets doen waar niemand je toe in staat of bereid achtte’. Het aspect ‘je eigen belangen even opzijzetten’, dat de laatste jaren vooral nadruk krijgt, wordt (nog) niet genoemd.

Over je eigen schaduw heen springen is iets wat in werkelijkheid niet mogelijk is. Wie dat in figuurlijke zin toch doet, doet dus iets wat onmogelijk geacht wordt, en dus heel bijzonder is.

De uitdrukking is in het Nederlands aan het einde van de twintigste eeuw in gebruik gekomen. In NRC Handelsblad wordt in 1993 gesproken van “proberen over onze schaduw heen te springen”. Hoogstwaarschijnlijk is het een vertaling van een Duitse uitdrukking: über seinen Schatten springen. De uitdrukking is waarschijnlijk geïnspireerd op het oude geloof dat je schaduw net zo nauw aan je verbonden is als je karakter. Je komt er nooit ‘los’ van, behalve dan in figuurlijke zin, als je je bijzonder edelmoedig opstelt.